Աղթալայի Սբ Աստվածածին Վանք

Աղթալայի Սբ Աստվածածին Վանք



Ախթալան X դարի պարսպապատ վանական համալիր է, որը գտնվում է Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքում` Երևանից 185 կմ հյուսիս: Այն երեք կողմից շրջապատված է խորը գեղատեսիլ ձորերով, իսկ հյուսիսից բացվում է լայնածավալ մի հարթավայր: Ախթալայի վանական համալիրը Հայաստանի ուղղափառ վանքերից է, որի կառուցումը համընկնում է Հասայատանի Վերածնության շրջանի հետ` մի քանի դար առաջ անցնելով եվրոպականից: Այստեղ է որոշ ժամանակ պահպանվել Աստվածընկալ Սուրբ Խաչը, որով, ըստ ավանդության, Հովհաննես Մկրտիչը մկրտել է Հիսուս Քրիստոսին:
Դեռ նախապատմական ժամանակներում այս վայրերում արծաթ և գունավոր մետաղներ էին արդյունահանում: Վրաց թագավոր Հերակլ II-ը Տրապիզոնից բազմաթիվ հույներ տեղափոխեց այստեղ: Շուտով ֆրանսիացիները գնեցին Ախթալայի հանքատեղը, իսկ Ալավերդունը` հույները: Այս իրադարձությունների հետ է կապված ժամանակակից ավանդությունը, թե իբր Ախթալայում է ծնվել այն ժամանակ Ֆրանսիայի դեռ ապագա նախագահ Շարլ դը Գոլը: Իսկ շուտով հնարավոր է գյուղում կանգնեցվի Ազատության արձանը, քանի որ այն ֆրանսիացիները ձուլել են Ախթալայի պղնձից և ընծայել Միացյալ Նահանգներին:
1887-1889թթ. Ֆրանսիացի հնագետ, ճարտարագետ և երկրաբան Ժակ դը Մորգանը Ախթալայում հայտնաբերեց քարարկղային դամբարաններ` կավե, բրոնզե և երկաթե գտածոներով, որոնք թվագրվում են Ք.ա. 8-րդ դարով: Այստեղ նաև հայնտաբերվեց մեկ դամբարան, երբ մարդկանց դեռևս թաղում էին նստած դիրքով: “Այս տեղանքը մեծ հետաքրքրություն է առաջացնում մետաղների ծագումն ուսումնասիրելու համար: Լինելով ավելի հին, քան Եվրոպան և Հունաստանը, այն դեռևս պահպանում է քաղաքակրթության այն հետքերը, որոնք դարձել են նաև մեր օրրանը”,- գրում էր Ժակ դը Մորգանը: Ախթալայի վանական հուշարձանախումբը ոչ միայն հայկականի, վրացականի ու բյուզանդականի ներդաշնակ միահյուսումն է, այլև միաժամանակ “ջերմաչափ”, որը ցույց էր տալիս պատմական և մշակութային իրավիճակը Հայաստանում:
Ենթադրվում է, որ Ախթալայի ամրոցը հիմնադրեն են Կյուրիկյանները X դարում: XII դարի վերջին Զաքարյան իշխանական տոհմի ազդեցությունն ուժեղանում է: Նրանք հայ-վրացական ուժերի գլուխն անցած ազատագրում են Հյուսիսային Հայաստանի տարածքները սելջուկներից: Պղնձահանքն անցնում է Իվանե Զաքարյանին: Դիվանագիտական նկատառումներից ելնելով` Զաքարեն մնում է հայ առաքելական եկեղեցուն հավատարիմ, Իվանեն ընդունում է հունադավանություն:
Սուրբ Աստվածածնի պատերը նկարազարդված են հոյակապ, հրաշալի պահպանված որմնանկարներով, և միայն Տիրամոր դեմքն է վնասված Լենկ Թեմուրի հորդաների կողմից: Ամրոցի մոտակայքում գտնվող լեռը կրում է հենց նրա անունը: Որմնանկարները կատարվել են XIII դարում, երբ եկեղեցին վերափոխվեց քաղկեդոնականի: Որմնանկարներն իրենց գունային լուծումներով մոտենում են բյուզանդականին, սակայն թեմաների ընտրությունը զուտ հայկական է: Այստեղ պատմում են, որ որմնանկարների վառ գույները շեղում էին այցելուներին պատարագից, և քահանան զայրացած հրամայել է կրով պատել դրանք:
Ախթալայի վանական համալիրն իր ճարտարապետությամբ, գեղատեսիլ բնապատկերներով և առեղծվածային լեգենդներով ոգեշնչել է հայ կինեմոտոգրաֆիայի “Պազոլինիին”` Սերգեյ Փարաջանովին, ով հենց այստեղ է նկարահանել “Նռան գույնի” որոշ տեսարաններ:



Հույներն անվանում են վանքը “Մերամանի”, իսկ հույն հանքափորներն այստեղի պատերին արձանագրություններ են թողել: Սեպտեմբերի 20-ից 21-ը հայերը, հույներն ու վրացիները ուխտագնացության են գալիս այստեղ: Այսպիսով, Ախթալայի վանքը մեկ անգամ ևս ապացուցում է, որ հայ ժողովուրդը կերտել է այնպիսի արժեքներ, որոնք դուրս են ազգայինի սահմաններից: Ախթալան` իր ճարտարապետությամբ, քանդակներով և որմնանկարներով հայ արվեստի ամենավառ դրսևորումներից է:


ԱԽԹԱԼԱՅԻ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԱՎԱԳ ԽՈՐԱՆԻ
ՈՐՄՆԱՆԿԱՐՆԵՐԻ ՍՐԲԵՐԻ ՇԱՐՔԸ

Ախթալայի եկեղեցու ավագ խորանի որմնանկարները կոմպոզիցիոն առումով եռամաս են, եւ յուրաքանչյուր շարքր մյուսից բաժանվում է գունային եզրագծի գոտիով: Վերին շարքում Վլախերյան Տիրամայրն է: Երկրորդ շարքում Ս. Հաղորդությունն է, որը միաժամանակ ներկայացված է թե՛ հացով եւ թե՛ գինով կատարվելիս, ուր Քրիստոս Պետրոս առաքյալի խմբին հաց է բաշխում, իսկ Պողոս առաքյալի գլխավորած խմբին՝ գինով հաղորդության սկիհը տալիս: Կոմպոզիցիայի երրորդ շարքն իր հերթին երկշար է, ուր պատկերված են առաքյալներն ու սրբերը:
Վերին շարքում՝ կենտրոնական լուսամուտների երկու պատուհանախորշերից ձախ Հակոբոս Տյառնեղբայրն է, իսկ աջ կողմում Ս. Սեղբեստրոս Հայրապետը: Այս շարքի աջ կողմում՝ Սեղբեստրոսից դեպ աջ, Հովհան Ոսկեբերանն է: Այս շարքում են նաեւ Ս. Կիպրիանոսն ու Ս. Ամբրոսիոսը: Մյուս պատկերները մեծապես վնասված են եղել արդեն Կիրիոն եպիսկոպոսի՝ Ախթալայի վանական համալիրի պատմությանը, ճարտարապետությանն ու որմնանկարներին նվիրված աշխատանքը գրելիս: Նրանում ներկայացված է եկեղեցու որմնանկարների վիճակր Ի դարասկզբին: Ուստի թե նրա եւ թե Մուրավյովի՝ 1830-ական թվականներին կատարած նկարագրություններն այս որմնանկարների համար սկզբնաղբյուրի արժեք ունեն թե՛ կոմպոզիցիոն առումով եւ թե՛ անգամ յուրաքանչյուր որմնանկարի հորինվածքի տեսանկյունից: Կիրիոն եպիսկոպոսը գրում է, որ այս շարքում հազիվ նշմարվում են եւս հինգ սրբեր. նրանց մեջտեղում գտնվող պատկերը հազիվ ընթեռնելի մակագրություն ունի՝ Ս. Աթանաս, իսկ մյուսների մակագրությունները ջնջվել են: Կենտրոնական պատուհանի ձախ կողմում՝ Հակոբոս Տյառնեղբորից ձախ, Ս. Բարսեղ Մեծն է, ապա գալիս են Ս. Սեւերկիոսը, Ս. Վլասր, Ս. Գրիգոր Աստվածաբանն ու եւս երկու սրբեր, որոնց պատկերները Կիրիոնի ժամանակ արդեն ջնջված են եղել, եւ որմնանկարի սվաղի հազիվ նշմարելի հետքերն են մնացել: Երկրորդ շարքում՝ վերեւի կենտրոնական պատուհանից ձախ, Ս. Կղեմես Հռոմեացին է, ապա գալիս են Մծբնա Ս. Հակոբ Հայրապետը, Ս. Գրիգոր Սքանչելագործը, Ս. Կյուրեղ Ալեքսանդրացին, Ս. Եւսեբիոսը: Այս շարքում եւս եզրային պատկերները Կիրիոնի ժամանակ ջնջված են եղել: Նա գրում է, որ վեցերորդ ֆիգուրը գրեթե ջնջվել է եւ ոչ տարբերակելի մի սիլուետ է: Նրան հաջորդող Է, Ը եւ Թ պատկերները նույնպես գրեթե չեն երեւում, եւ չի պահպանվել որմնանկարների այդ հատվածների սվաղը: Այս երկրորդ շարքում՝ դեպի աջ, գտնվում է Ս. Գրիգոր Լուսավորչի պատկերը՝ «Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ Մեծ Հայքի» հունարեն եւ «Ս. Գրիգոր Պարթելի (Պարթեւ)» վրացերեն մակագրությամբ: Ս. Գրիգոր Լուսավորչին հաջորդում են Ս. Գերմանը, Ամփիլոքոս Իկոնացին, Ս. Գրիգոր Ակռականդացին՝ վրացերեն վնասված եւ հունարեն «Ս. Գրիգոր Ակրականդացի եպիսկոպոս» մակագրություններով: Այնուհետեւ գալիս է Պավել անունով մի սուրբ, ում անվան վրացերեն մակագրությունից, ինչպես գրում է Կիրիոնը, մնացել է միայն սուրբ բառը, իսկ մնացյալը վնասվել է: Նրան հաջորդում է Թադեոս Թեսաղոնիկեցին: Է ֆիգուրի համար Կիրիոնը գրում է, որ այն գրեթե ջնջված է, գլխի մի մասն է միայն երեւում եւ հունարեն մակագրությունից մի հատված, ուր կարդացվում է սուրբ բառը: Հաջորդ երկու ֆիգուրները, որ պետք է լինեին այդ հատվածում, ջնջվել են: Բոլոր այս սրբերն ու առաքյալները պատկերված են կամ Ավետարանը վեր պահած եւ կամ՝ աջ ձեռքով օրհնության դիրքով: Մուրավյովը սրբերի՝ նման դիրքով պատկերման մասին գրում է. «Սրտաշարժ է կանգնել այսպիսի աստվածահաճո սրբերի դասի դիմաց, որոնք ասես մեր հետ եւ մեր համար են աղոթում Տիրոջ գահի առջեւ»: Մուրավյովը, թեեւ ոչ առանց շարքերի եւ հերթականության մատնանշման, թվարկում է խորանի որմնանկարներում պատկերված հետեւյալ սրբերին. «Տիմոթեոս առաքյալ, Ակակիոս, Դիոնիսիոս Արեոպագացի, Եւսեբիոս Սամոսատցի, Կյուրեղ Երուսաղեմացի, Հակոբ Մծբնեցի, Աթանաս Մեծ, մյուս Կյուրեղ, Ամփիլոքոս Իկոնացի, Գրիգոր Ակրականդացի, Թադեոս Թեսաղոնիկեցի, Պողոս Ցարեգրադցի, Պետրոս Ալեքսանդրացի եւ էլի մի քանի հոգի»:
Թվարկված այս շարքից Կիրիոնը հիշում է Եւսեբիոսին, ում Մուրավյովն անվանում է Սամոսատցի, սակայն առավել հավանական է, որ Կեսարացին է: Որմնանկարում պատկերված Եւսեբիոսին Կեսարացի է համարում նաեւ Ալեքսեյ Լիդովը, անգամ չքննարկելով այն հարցը, թե այստեղ որ Եւսեբիոսն է պատկերված: Հակոբ Մծբնա Հայրապետին հիշատակում են թե՛ Մուրավյովը, եւ թե՛ Կիրիոնը: Ս. Աթանասի համար Կիրիոնը, ինչպես ասացինք, գրում է, որ նա հազիվ ընթեռնելի «Ս. Աթանաս» մակագրությունն ունի: Մուրավյովը, սակայն, նրա համար անվերապահորեն գրում է Աթանաս Մեծ: Մուրավյովը հիշում է թե՛ Կյուրեղ Երուսաղեմացուն եւ թե՛ Ալեքսանդրացուն՝ վերջինիս անվանելով մյուս Կյուրեղ: Կիրիոնը, սակայն, հիշում է միայն Կյուրեղ Ալեքսանդրացուն: Ամփիլոքոս Իկոնացուն, Գրիգոր Ակրականդացուն եւ Թադեոս Թեսաղոնիկեցուն հիշում են երկուսն էլ:
Թե՛ Մուրավյովը եւ թե՛ Կիրիոնը հիշում են Պողոս անունով մի սրբի: Կիրիոնը, ինչպես ասացինք, գրում է, որ պահպանվել է նրա մակագրության միայն Պողոս անունը: Մուրավյովը, սակայն, այս Պողոսին անվանում է Պողոս Ցարեգրադցի: Կիրիոնը, որ իր նկարագրությունում չի հիշում Մուրավյովի հիշատակած այն մակագրություններդ որոնք վերաբերում են Տիմոթեոս առաքյալին, Ակակիոսին, Դիոնիսիոս Արեոպագացուն, Կյուրեղ Երուսաղեմացուն ու Պետրոս Ալեքսանդրացուն, պետք է բացատրել եւ նրանով, որ Կիրիոնի ժամանակ այդ մակագրություններն արդեն ջնջված են եղել, իսկ Մուրավյովի ժամանակ՝ դեռեւս պահպանված, որով Մուրավյովի այս նկարագրությունը բեմի որմնանկարների համար, ինչպես ասացինք, ձեռք է բերում սկզբնաղբյուրի արժեք: Այսպիով՝ տարբեր աղբյուրների համադրմամբ տեսնում ենք, որ խորանի որմնանկարների պատկերաշարում անվանապես հիշվում են 25 սրբեր եւ եկեղեցականներ:
Սիրով՝ Տ. Հեթում քահանա Թարվերդյան

Պղնձահանքի` Ախթալայի վանքը

Տ. Հեթում քահանա Թարվերդյան

Պղնձահանքը գտնվել է պատմական Գուգարք նահանգի Տաշիրք գավառի Ագարակ գյուղում, այժմյան ՀՀ Լոռիի մարզի Ախթալա ավանում: Շատ հին ժամանակներում հանդիսացել է Հայոց Տաշրաց իշխանների ագարակը, իսկ վաղ միջնադարում դարձել է բնակավայր՝ պահպանելով իր հատուկ՝ Ագարակ անունը, ուր տնօրինում էին Գուգարաց բդեշխները:

387 թ. Հայաստանի բաժանումից եւ 428  թ. հայկական պետականության վերացումից հետո պարսից արքունիքը հայոց միասնությունը ջլատելու ու հայերին թուլացնելու դիտավորությամբ Մեծ Հայքի Ուտիք, Արցախ նահանգները հանձնում է Աղվանից թագավորությանը, իսկ Գուգարքը՝ Վրաստանին: Այդ ժամանակ է որ վրաց թագավոր Վախթանգ Գուրգասալը (446-499 թթ.) Ագարակի եկեղեցին դարձրել է եպիսկոպոսարան: 

Նախ, շատ ուշ շրջանի (ԺԸ դարի) մատենագրական հիշատակությանն այնքան էլ վստահել չի կարելի, չնայած ակնարկված է ոչ թե եկեղեցի հիմնելու, կառուցելու, այլ եղածին թեմական վիճակ շնորհելու մասին եւ երկրորդ, մինչեւ 608 թ. եղել է միայն հայկական նվիրապետություն, որի գերագույն, վեհափառ ղեկավարից է ձեռնադրություն ստացել Վրաց Կաթողիկոսը: է դարի սկզբին վրաց Կյուրիոն Կաթողիկոսի՝ հայոց հաղորդությունից անջատվելն արդյունք էր Մավրիկիոս կայսեր ծավալապաշտական քաղաքականության:

Բագրատունյաց թագավորության շրջանում (885-1045 թթ.), եւ հետո էլ Պղնձահանքի (Ախթալայի) վանքը պատկանել է Կյուրիկյաններին: Ապա այն անցել է Զաքարյան իշխաններին: Վանքի գլխավոր եկեղեցին՝ Ս. Աստվածածինը կառուցել է Իվանե Զաքարյանը ԺԳ դարի առաջին քառորդում՝ գոյություն ունեցող հայադավան հաստատությունը վերածելով վրացականի: Այն, որ միչեւ Ս. Աստվածածնի կառուցումը, Ախթալայի վանքն ունեցել է հայ միաբաններ եւ նախապես հայկական վանք է եղել՝ հավաստում են նաեւ Հ. Ոսկյանը, ինչպես նաև այլ ուսումնասիրողներ:

Իվանեի՝ քաղկեդոնականություն ընդունելու մասին հետեւյալն են նշում վրացական աղբյուրները.«... Եւ այս Զաքարիան եւ Հովհանը (Իվանեն) հավատարիմ էին թագավորներին եւ փորձված արշավանքների մեջ, մարդիկ անվանի, թեեւ կրոնով հայեր (սոմեխներ) էին, իսկ Հովհանը (Իվանեն) հույժ տեղյակ էր գրականությանը, որի պատճառով էլ զգաց իր[ենց] կրոնի թյուրությունը, [վրացադավան] մկրտվեց եւ դարձավ ճշմարիտ քրիստոնյա»: «Քաղկեդոնական դավանանքին հարած հայ իշխանի պատվերով կառուցված լինելու հանգամանքն իր կնիքն է դրել եկեղեցու հորինվածքի՝ հատկապես հարդարանքի վրա, օժտելով այն վրացաոճությամբ»:

Հայ պատմագիր Կիրակոս Գանձակեցին տեղեկացնում է որ Իվանեն՝ Զաքարեի եղբայրը, վախճանվեց (1227 թ.) «եւ թաղեցաւ ի Պղնձահանքն ի դուռն եկեղեցւոյն զոր շինեաց ինքն, առեալ ի Հայոց՝ Վրաց ի վանս արար», մեկ այլ տեղ պատմիչը կրկնում է նույնը. «Եւ զի յառաջ քան զսակաւ ժամանակս մեռեալ էր Իւանէ, տարան թաղեցին զնա ի Պղնձահանքն՝ զոր իւր շինեալ էր վասն Վրաց, առեալ ի Հայոց...»: Իսկ Վարդան Արեւելցին հավելում է, որ «Ի վեցհարիւր իննսուն եւ ինն թուին (1250 ) մեռաւ Աւագն՝ որդին Իւանէի եւ թաղեցաւ ի Պղնձահանքն ընդ հաւր իւրում...»:

Պղնձահանքի վանքի մասին հիշատակում է նաեւ Ստեփանոս Օրբելյան պատմիչը: Նրա տեղեկության համաձայն Պղնձահանքի վանքումն էր պահվում այն Ս.Նշան մասունքը, որն Իվանե Աթաբեկը նվեր էր ստացել Սյունյաց Վասակ իշխանից: Իսկ հետո՝ 1216 թվականին Սյունյաց հոգեւոր թեմի աոաջնորդ Սարգիս եպիսկոպոսի խնդրանքով նույն Իվանեն նվիրում է Ամուղու Նորավանքին: Նույն Օրբելյանի տեղեկություններից պարզվում է նաեւ, որ հետագայում սուր վեճ է ծագում վերր նշված Նշան խաչի պատկանելության շուրջը: Այդ կապակցությամբ Լիպարիտ Օրբելյան իշխանի նախաձեռնությամբ՝ տարբեր դավանանքի բարձրաստիճան հոգեւորականներից եւ մի շարք նշանավոր վանքերի առաջնորդներից հատուկ ժողով է գումարվում, քննելու և որոշեյու, թե ում է պատկանում վերոհիշյսղ Ս. Նշան խաչ-մասունքը: Այդ ժողովին մասնակցելիս է եղել նաեւ Պղնձահանից վանքի աոաջնորդը:

Պատմական աղբյուրների վերը մեջբերված տեղեկություններից միանգամայն պարզ ու որոշակի է դառնում, որ ներկայիս Ախթալա ավանը որպես բնակավայր գոյություն է ունեցել դեռ Ե դարում եւ կոչվելիս է եղել Ագարակ: Ըստ երեւույթին ավելի վաղ հանդիսացել է Գուգարաց աշխարհի իշխանների կալվածք-ագարակը, որր հետագայում դառնալով առանձին բնակավայր, կոչվել է այդ նույն անունով: Իսկ այժմյան Ախթալայի վանքն էլ կոչվելիս է եղել նրա անունով՝ Ագարակի եկեղեցի կամ վանք, ինչպես սովորաբար Հայաստանի բոլոր վանքերր կոչվելիս են եղել այն բնակավայրի անունով, որի մեջ կամ նրանց մոտիկ գտնվելիս են եղել:

Հետագայում Ագարակը վերակոչվել է Պղնձահանք, ամենայն հավանականությամբ այնտեղ գոյություն ունեցող հարուստ պղնձահանքերի պատճառով: Իսկ Ագարակի եկեղեցին կամ վանքը՝ Պղնձահանքի կամ Պղնձահանից վանք: Ավելի ուշ Պղնձահանքը վերակոչվել է Ախթալա եւ նրա անունով էլ վանքր՝ Ախթալայի վանք: Թե երբ է Ագարակը վերակոչվել Պղնձահանք, իսկ վերջինս էլ՝ Ախթալա, ստույգ հայտնի չէ, հայտնի է միայն, որ ԺԲ դարի վերջերին այդ բնակավայրր հայտնի էր Պղնձահանք անունով, իսկ ԺԸ դարում նա արդեն կոչվում էր Ախթալա: Այն նույն մատենագրական տեղեկություններից հայտնի է դառնում նաեւ, որ Ագարակի վանքը հիմնել է Վրաց Վախթանգ Գուրգասլան թագավորը Ե դարում: 

Սակայն ինչպես պարզ է դառնում վերր մեջբերված պատմական աղբյուրների վկայություններից եւ տեղում կատարված հնագիտական հետազոտություններից, Գուրգասլան թագավորի կառուցած եկեղեցու շենքը չի պահպանվել, նա հիմնովին ավերվել է: Նրա բազմաթիվ բեկորներր մինչև 1970-ական թվականներ թափված էին կից ձորերում, վանքի շրջակայքում. մի մասն էլ օգտագործել են գյուղամիջի աղբյուրի շենքի ու առանձին բնակելի շենքերի կառուցման եւ նույնիսկ ամրոցի բերդապարիսպների վերանորոգման վրա: 

Թե երբ է տեդի ունեցել Ագարակի եկեղեցու սկզբնական շենքի ավերումը, ստույգ հայտնի չէ: Պատմական աղբյուրներում բազմաթիվ տեղեկություններ են պարունակում այն մասին, թե ինչպիսի մեծ ավերածություններ են տեղի ունեցել Տաշիրք գավառում (ուր գտնվում էր Ախթալայի վանքը) արաբական եւ սելջուկյան արշավանքների ժամանակ: Հայտնի է, որ սելջուկ Խըզլ ամիրան 1105 թվականին Տաշիրքն ասպատակելու միջոցին այրեց նույնիսկ Հաղպատի եւ Սանահինի վանքերը:

Կասկածից վեր է, որ Ագարակի Ե դարում կառուցված եկեղեցին էլ ավերված լինի հենց այդ վանքերի հետ միաժամանակ, որոնց այնքան մոտիկ էր գտնվում այն: Որոշ ուսումնասիրողներ հիմնվելով Կիրակոս Գանձակեցու վերր մեջբերած այն վկայության վրա, թե Ախթալայի վանքր կառուցել է Իվանե Աթաբեկը, անհավանական են համարում վրաց մատենագիր Վախուշտնի այն տեղեկությունը, ըստ որի Ախթալայի վանքի սկզբնական հիմնադրումը տեղի է ունեցել Ե դարում: Նրանք աչքաթող են անում այն բազմաթիվ բեկորները, որոնք անվիճելիորեն պատկանում են Ե դարում կառուցված եկեղեցուն: 

Ախթալայի վանքը, ինչպես այդ մասին տեղեկացնում են ԺԳ դարի հայ մատենագիրները, միջին դարերում եղել է վրացական արքեպիսկոպոսանիստ վայր: Այդ մասին հիշատակություններ կան նաեւ Ախթալայի ավանի սահմաններում գտնվող մի քանի հուշարձանների վրա հայերեն եւ վրացերեն լեզուներով փորագրված արձանագրություններում: Այդպես, օրինակ Առաքելոց եկեղեցու կառուցման վերաբերյալ վրացերեն արձանագրության մեջ ասվում է, որ այն կառուցել է Պղնձահանից վանքի աոաջնորդ Պետրեն՝ Ավագի աթաբեկության ժամանակ: 

Ավանին մոտիկ, ճանապարհի եզրին կանգնեցրած մի փոքրիկ խաչքարի վրա. «Կանգնեցաւ խաչս ի փրկութիւն Աւագա, յառաջնորդութեան Համազասպայ եւ ի ծինամծղերութեան Պետրեի. թուականիս հայոց ՈՂԳ (1244): Ախթալա ավանից քիչ դեպի արեւելք, ճանապարհի ձախ կողմում եղած հին գյուղատեղում գտնվող մի խաչքարի վրա փորագրված արձանագրության համաձայն, այն կանգնեցրել է Հակոբ երեցը. «...յարեւշատութեան Աւագին եւ ծինամծղաւրութեան Պետրեի եւ հայրապետութեան Համազասպայ, ի թուիս հայոց ՈՂԴ. (1245)...»:

Այդ խաչքարին կից գտնվող փոքրիկ եկեղեցու վրա փորագրված արձանագրությունն էլ հավաստում է, որ այն կառուցվել է «յամս աստուածազոր արքայութեան Դեմետրի, առաջնորդության տեր Հովանիսի, ծինամծղաւրութեան Սիմոնի...»: 

Վերը մեջբերածներից միանգամայն պարզ ու հասկանալի է դառնում, որ Ախթալայի վանքր հանդիսանում էր Հայաստանի հյուսիսային շրջաններում գտնվող վրացադավան կամ ինչպես ընդունված է անվանել քաղկեդոնիկ վանքերի ու եկեղեցիների, որոնց թիվը բավական շատ էր Հայաստանի այդ մասում՝ արքեպիսկոպոսանիստ կենտրոն: 

Խիստ բնորոշ եւ հետաքրքիր է նաեւ այն, որ այդ արձանագրությունների մեջ Ախթալայի վանքի, որպես քաղկեդոնիկ եկեղեցու՝ առաջնորդներին զուգընթաց (Պետրե, Սիմոն), հիշատակվում են նաեւ հայ առաքելական եկեղեցու դավանանքի արքեպիսկոպոսներ՝ Տեր-Համազասպը եւ Տեր-Հովհաննեսը, որոնք Հաղպատի վանքի առաջնորդներն էին: Դրանից հետո պատմական աղբյուրները ոչ մի հիշատակություն չեն պարունակում Ախթալայի վանքի մասին, չնայած այն բանին, որ նշված ԺԳ դարը եւ դրան հանջորդող երկարատեւ մի ժամանակաշրջան՝ համարյա ողջ միջնադարի ընթացքում քաղաքական մթնոլորտը, ինչպես Հայաստանի մյուս գավառներում, այնպես էլ Տաշիրք-Լոռիում, որի սահմաններում էր գտնվում Ախթալայի վանքը՝ խիստ անբարենպաստ էր: 

Թե ինչպիսի վիճակում են եղել ավանն ու վանքը մոնղոլական արշավանքների շրջանում, մանավանդ Լանգթեմուրի (Թամերլան) 1387 եւ 1400 թվականների, պարսից Զահան-Շահի 1440 թվականի, թուրքերի 1578 թվականի արշավանքների ժամանակ, ստույգ հայտնի չէ: Առանձնապես հետաքրքիր է, թե ինչ հետեւանքներ է ունեցել պարսից Շահ-Աբաս մեծի 1605 թվականի արշավանքները Ախթալա ավանի եւ վանքի նկատմամբ, արշավանքներ, որի ընթացքում, ինչպես տեղեկացնում են ժամանակի պատմիչները, Հայաստանի բազմաթիվ գավառների, որոնց թվում նաեւ Տաշիրք-Լոռիի բնակչությունը բռնի կերպով տեղահան արվեց եւ քշվեց Պարսկաստան: Իսկ ավելի ուշ Օմար-խանի արշավանքների ժամանակ ավելի ավերվեց եւ մեծ մասամբ ամայացավ եւ Լոռին: 

Ախթալայի վանքի մասին հետագա տեղեկությունները վերաբերում են ԺԸ դարին: Ալեքսանդր Երիցովը՝ փոխ առնելով Պ. Ի. Իոսսելիանուց, մեջ է բերում Ախթալայի վանքի առաջնորդներին: Ախթալայի վանքը հայ արվեստի ու ճարտարապետության շատ հետաքրքիր եւ նշանավոր կոթողներից է: Նրա հուշարձանների կառուցողական խիստ յուրօրինակ եւ առանձնահատուկ ձեւերը, հարուստ, շքեղ ու փարթամ զարդաքանդակները մշակված են վերին աստիճանի նուրբ ձեւով: 

Մեծ հիացմունք ու անջնջելի տպավորություն են թողնում դիտողի վրա որմնանկարների գեղեցիկ եւ հարուստ պատկերները: Ախթալայի վանքը հատկապես կարեւոր եւ նշանակալից է նաեւ նրանով, որ վառ արտացոլումն է գտել վրաց ժողովրդի մշակույթի առանձին, շատ ուշագրավ ձեւերը: Իրավացիորեն Ախթալայի վանքր հանդիսանում է հայ եւ վրաց երկու ժողովուրդների մշակույթի միաձույլ արտահայտությունը: Դրանից էլ հետեւում է, որ նա իր արժանի տեղն ունի այդ երկու ժողովուրդների մշակույթի պատմության մեջ: 
Աղբյուրը
http://www.religions.am/arm/gallery/media/%D5%8A%D5%B2%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%AB%60-%D4%B1%D5%AD%D5%A9%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%AB-%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A8/


Օգոստոսի 14 -ին

Այսօր Հայ Առաքելական Եկեղեցին տոնում է Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի վերափոխման տոնը. 

Աղթալայի Սբ Աստվածածին եկեղեցիներում խաղողօրհնեք էր,ինչպես նաև խաչ նվիրեցին Սբ Սեղանին և համայնքի 28 երեխա մկրտվեց




 Գյումրեցիները Սբ Խաչ նվիրեցին  Աղթալայի Սբ Աստվածածին եկեղեցու Սբ Սեղանին



ՄԿՐՏՎԵՑԻՆ 28 երեխա



Օգոստոսի 4 -ին

 օրհնությամբ՝ Գուգարաց թեմի առաջնորդ՝ Տ. Սեպուհ արք. Չուլջյանի, Ախթալայի ճամբարում, <<Մկրտության Կարևորություն>>-ը թեմայով հոգևոր հանդիպում ունեցա մեր ճամբարի սաների հետ: Մասնավոր շնորհակալություն Ռուզան Մայիլյանին, հոգևոր միջոցառումներ կազմակերպելու համար:


Օգոստոսի 2 -ին
Հաճելի հանդիպում Երևանից ժամանած ուխտավորների հետ

Հուլիսի 29-ին 

 արժանապատիվ Տեր Հեթում քհն-ի այցը Գուգարց թեմի թեմապատկան ԾԻԾԵՌՆԱԿ  ճամբար: Տեր հայրը զրուցեց ճամբարականների հետ և բացատրեց Տերունական աղոթքի միտքը և խնդրեց երեխաներին անընդատ աղոթել: 










ֆոտոշարքը Լիլիթ Յոլյանի


Հուլիսի 29-ին 

Ախթալայի Ս. Աստվածածին վանքում՝ հաճելի մարդկանց հետ





Սիրելինե՛ր, սիրով տեղեկացնում եմ ձեզ, որ Ախթալայի Ս. Աստվածածին վանքը զարդարվեց գորգերով, սրբանկարներով: Մասնավոր շնորհակալություն եմ հայտնում այն բարերաներին, ովքեր ջանացել են օգտակար լինել վանքին: Աստված օրհնի բոլորին:


Հուլիսի 23-ին 

Գուգարաց թեմի առաջնորդ Տ. Սեպուհ արք. Չուլջյանի օրհնությամբ Ախթալայի և Ալավերդու տարածաշրջանի 35-40 ուխտավորներ Ախթալայի հոգևոր հովիվ Տ. Հեթում քահանա Թարվերդյանի նախաձեռնությամբ ուխտագնացություն կատարեցին Խուճապի վանք: Ուխտավորների համար կատարվեց հանգստյան ժամերգություն, որից հետո Տեր Հայրը խոսեց քարոզ: Մենք` քրիստոնյաներս բազմաթիվ անգամներ առիթ ենք ունենում մերձենալու Աստծուն` մասնակցելով եկեղեցական տոնակատարություններին, ծիսաարարողակարգին, մատաղ ենք մատուցում, աղոթում, բարի գործեր կատարում, և այս ամենով հանդերձ, շատ ավելի գեղեցիկ է, երբ մենք հնարավորություն ենք ունենում երկրից` երկինք գնալու, մեղքից` լույսը անցնելու` այցելելով այս կամ այն սրբի սուրբ շիրիմին և կամ որևէ սրբատեղի:

 Մեր հավատացյալները հենց այս գիտակցությամբ էլ եկել էին իրենց եկեղեցի` աղոթելու և իրենց ուխտը վերանորոգելու առ Աստված: Ուխտագնացությանը ներկա էին Ջիլիսայի գյուղապետ Մհեր Վարդանյանը, ՀՀ ԿԳՆ լեզվի պետական տեսչության ղեկավար Սերգո Երիցյանը, Ախթալայի Ս. Աստվածածին վանքի խաչքավոր Արմեն Մուրադյանը և այլն: Ուխտավորները, ովքեր առիթ ունեցան աղոթք հնչեցնելու եկեղեցում ոչ միայն իրենց համար, այլև մեր երկրի ու եկեղեցու բարորության և անսասանության, մեր ընտանիքների ամրության, զինծառայողների համար` խնդրելով Աստծու օրհնությունը: Հավարտ ժամերգության եկեղեցու բակում մատուցվեց ավանդական մատաղ: Ինչպես նաև ուխտավորները Տեր Հեթումի հետ միասին մաքրեցին եկեղեցու տարածքը:

Ախթալայի եկեղեցու ավագ խորանի որմնանկարների սրբերի շարքը

27.07.2016
Տ. Հեթում քահանա Թարվերդյան, Ախթալայի Ս. Աստվածածին Վանքի Վանահայր

Ախթալայի եկեղեցու ավագ խորանի որմնանկարները կոմպոզիցիոն առումով եռամաս են, և յուրաքանչյուր շարք մյուսից բաժանվում է գունային եզրագծի գոտիով: Վերին շարքում Վլախերյան Տիրամայրն է: Երկրորդ շարքում Ս. Հաղորդությունն է, որը միաժամանակ ներկայացված է թե՛ հացով, և թե՛ գինով կատարվելիս, ուր Քրիստոսը Պետրոս առաքյալի խմբին հաց է բաշխում, իսկ Պողոս առաքյալի գլխավորած խմբին՝ գինով հաղորդության սկիհը տալիս: 

Կոմպոզիցիայի երրորդ շարքն իր հերթին երկշար է, ուր պատկերված են առաքյալներն ու սրբերը: Վերին շարքում՝ կենտրոնական լուսամուտների երկու պատուհանախորշերից ձախ Հակոբոս Տյառնեղբայրն է, իսկ աջ կողմում Ս. Սեղբեստրոս Հայրապետը: Այս շարքի աջ կողմում՝ Սեղբեստրոսից դեպ աջ, Հովհան Ոսկեբերանն է: Այս շարքում են նաեւ Ս. Կիպրիանոսն ու Ս. Ամբրոսիոսը: Մյուս պատկերները մեծապես վնասված են եղել արդեն Կիրիոն եպիսկոպոսի՝ Ախթալայի վանական համալիրի պատմությանը, ճարտարապետությանն ու որմնանկարներին նվիրված աշխատանքը գրելիս: 

Նրանում ներկայացված է եկեղեցու որմնանկարների վիճակր ի դարասկզբին: Ուստի թե' նրա, թե Մուրավյովի 1830-ական թվականներին կատարած նկարագրություններն այս որմնանկարների համար սկզբնաղբյուրի արժեք ունեն թե՛ կոմպոզիցիոն առումով և թե՛ անգամ յուրաքանչյուր որմնանկարի հորինվածքի տեսանկյունից: 

Կիրիոն եպիսկոպոսը գրում է, որ այս շարքում հազիվ նշմարվում են ևս հինգ սրբեր. նրանց մեջտեղում գտնվող պատկերը հազիվ ընթեռնելի մակագրություն ունի՝ Ս.Աթանաս, իսկ մյուսների մակագրությունները ջնջվել են: Կենտրոնական պատուհանի ձախ կողմում՝ Հակոբոս Տյառնեղբորից ձախ, Ս. Բարսեղ Մեծն է, ապա գալիս են Ս. Սևերկիոսը, Ս. Վլասր, Ս. Գրիգոր Աստվածաբանն ու ևս երկու սրբեր, որոնց պատկերները Կիրիոնի ժամանակ արդեն ջնջված են եղել, և որմնանկարի սվաղի հազիվ նշմարելի հետքերն են մնացել: Երկրորդ շարքում՝ վերևի կենտրոնական պատուհանից  ձախ, Ս. Կղեմես Հռոմեացին է, ապա գալիս են Մծբնա Ս. Հակոբ Հայրապետը, Ս. Գրիգոր Սքանչելագործը, Ս. Կյուրեղ Ալեքսանդրացին, Ս. Եվսեբիոսը: Այս շարքում ևս եզրային պատկերները Կիրիոնի ժամանակ ջնջված են եղել: Նա գրում է, որ վեցերորդ ֆիգուրը գրեթե ջնջվել է եւ ոչ տարբերակելի մի սիլուետ է: 

Նրան հաջորդող Է, Ը եւ Թ պատկերները նույնպես գրեթե չեն երեւում, և չի պահպանվել որմնանկարների այդ հատվածների սվաղը: Այս երկրորդ շարքում՝ դեպի աջ, գտնվում է Ս. Գրիգոր Լուսավորչի պատկերը՝ «Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ Մեծ Հայքի» հունարեն եւ «Ս. Գրիգոր Պարթելի (Պարթեւ)» վրացերեն մակագրությամբ: 
Ս.Գրիգոր Լուսավորչին հաջորդում են Ս.Գերմանը, Ամփիլոքոս Իկոնացին, Ս.Գրիգոր Ակռականդացին՝ վրացերեն վնասված և հունարեն «Ս. Գրիգոր Ակրականդացի եպիսկոպոս» մակագրություններով: Այնուհետեւ գալիս է Պավել անունով մի սուրբ, ում անվան վրացերեն մակագրությունից, ինչպես գրում է Կիրիոնը, մնացել է միայն սուրբ բառը, իսկ մնացյալը վնասվել է: Նրան հաջորդում է Թադեոս Թեսաղոնիկեցին: 

Է ֆիգուրի համար Կիրիոնը գրում է, որ այն գրեթե ջնջված է, գլխի մի մասն է միայն երևում եւ հունարեն մակագրությունից մի հատված, ուր կարդացվում է սուրբ բառը: Հաջորդ երկու ֆիգուրները, որ պետք է լինեին այդ հատվածում, ջնջվել են: Բոլոր այս սրբերն ու առաքյալները պատկերված են կամ Ավետարանը վեր պահած և կամ՝ աջ ձեռքով օրհնության դիրքով: 

Մուրավյովը սրբերի՝ նման դիրքով պատկերման մասին գրում է. «Սրտաշարժ է կանգնել այսպիսի աստվածահաճո սրբերի դասի դիմաց, որոնք ասես մեր հետ եւ մեր համար են աղոթում Տիրոջ գահի առջեւ»: Մուրավյովը, թեեւ ոչ առանց շարքերի եւ հերթականության մատնանշման, թվարկում է խորանի որմնանկարներում պատկերված հետեւյալ սրբերին. «Տիմոթեոս առաքյալ, Ակակիոս, Դիոնիսիոս Արեոպագացի, Եվսեբիոս Սամոսատցի, Կյուրեղ Երուսաղեմացի, Հակոբ Մծբնեցի, Աթանաս Մեծ, մյուս Կյուրեղ, Ամփիլոքոս Իկոնացի, Գրիգոր Ակրականդացի, Թադեոս Թեսաղոնիկեցի, Պողոս Ցարեգրադցի, Պետրոս Ալեքսանդրացի եւ էլի մի քանի հոգի»:

Թվարկված այս շարքից Կիրիոնը հիշում է Եվսեբիոսին, ում Մուրավյովն անվանում է Սամոսատցի, սակայն առավել հավանական է, որ Կեսարացին է: Որմնանկարում պատկերված Եվսեբիոսին Կեսարացի է համարում նաեւ Ալեքսեյ Լիդովը, անգամ չքննարկելով այն հարցը, թե այստեղ որ Եվսեբիոսն է պատկերված: Հակոբ Մծբնա Հայրապետին հիշատակում են թե՛ Մուրավյովը, եւ թե՛ Կիրիոնը: Ս. Աթանասի համար

Կիրիոնը, ինչպես ասացինք, գրում է, որ նա հազիվ ընթեռնելի «Ս. Աթանաս» մակագրությունն ունի: Մուրավյովը, սակայն, նրա համար անվերապահորեն գրում է Աթանաս Մեծ: Մուրավյովը հիշում է թե՛ Կյուրեղ Երուսաղեմացուն եւ թե՛ Ալեքսանդրացուն՝ վերջինիս անվանելով մյուս Կյուրեղ: 
Կիրիոնը, սակայն, հիշում է միայն Կյուրեղ Ալեքսանդրացուն: Ամփիլոքոս Իկոնացուն, Գրիգոր Ակրականդացուն եւ Թադեոս Թեսաղոնիկեցուն հիշում են երկուսն էլ:

Թե՛ Մուրավյովը եւ թե՛ Կիրիոնը հիշում են Պողոս անունով մի սրբի: Կիրիոնը, ինչպես ասացինք, գրում է, որ պահպանվել է նրա մակագրության միայն Պողոս անունը: Մուրավյովը, սակայն, այս Պողոսին անվանում է Պողոս Ցարեգրադցի: Կիրիոնը, որ իր նկարագրությունում չի հիշում Մուրավյովի հիշատակած այն մակագրությունները, որոնք վերաբերում են Տիմոթեոս առաքյալին, Ակակիոսին, Դիոնիսիոս Արեոպագացուն, Կյուրեղ Երուսաղեմացուն ու Պետրոս Ալեքսանդրացուն, պետք է բացատրել եւ նրանով, որ Կիրիոնի ժամանակ այդ մակագրություններն արդեն ջնջված են եղել, իսկ Մուրավյովի ժամանակ՝ դեռեւս պահպանված, որով Մուրավյովի այս նկարագրությունը բեմի որմնանկարների համար, ինչպես ասացինք, ձեռք է բերում սկզբնաղբյուրի արժեք: Այսպիով՝ տարբեր աղբյուրների համադրմամբ տեսնում ենք, որ խորանի որմնանկարների պատկերաշարում անվանապես հիշվում են 25 սրբեր եւ եկեղեցականներ:

ՊԱՅԾԱՌԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՏՈՆԸ ԱԽԹԱԼԱՅՈՒՄ
«Դա՛ է Իմ սիրելի Որդին, որին հավանեցի, Դրա՛ն լսեցեք»
Մատթ. 17.5
Մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քիստոսի Պայծառակերպության տոնին Գուգարաց թեմի բոլոր գործող եկեղեցիներում մատուցվեց Սուրբ և Անմահ Պատարագ՝ ի հիշատակ Քրիստոսի` Թաբոր լեռան վրա Իր երեք աշակերտներին` Հովհաննեսին, Հակոբոսին եւ Պետրոսին Աստվածային փառքով երևման։ Թաբոր լեռանը, երբ Քրիստոս աղոթքի կանգնեց, հանկարծ «Նրա երեսի տեսքը այլակերպվեց. Նրա դեմքը փայլեց` ինչպես արեգակը և նրա զգեստները դարձան սպիտակ` ինչպես լույսը», և Քրիստոս աշակերտներին երևաց Իր աստվածային փառքով:
Լուսափայլ մի ամպ հովանի է դարձավ նրանց, եւ ամպից եկող ձայնը ազդարարեց. «Դա՛ է Իմ սիրելի Որդին, որին հավանեցի, Դրա՛ն լսեցեք»: Քրիստոնյա բոլոր Եկեղեցիները տոնը Այլակերպություն անունով են նշում, եւ միայն Հայ եկեղեցին է այն անվանում նաեւ Պայծառակերպություն` շեշտելով Քրիստոսից ճառագող աստվածային փառքն ու փայլը։
Տոնին Գուգարաց թեմի առաջնորդ բարձրաշնորհ Տեր Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի հանդիսապետությամբ՝ Ախթալայի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցում իր անդրանիկ Պատարագը մատուցեց Ախթալայի և տարածաշրջանի նորանշանակ հոգևոր հովիվ Տեր Հեթում քահանա Թարվերդյանը։ Քահանա հայրը Վեհափառ Հայրապետի բարձր տնօրինությամբ հունիսի 15-ից ծառայության է կոչվել Գուգարաց թեմում և թեմակալ առաջնորդի կարգադրությամբ նշանակված է Ախթալայի և տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ։
Սուրբ Պատարագին ներկա էին համայնքապետ Հայկազ Խաչիկյանը, Ախթալա համայնքի բնակիչները և ուխտավորներ։ Տեր Հեթում քահանան իր քարոզում խոսեց Պայծառակերպության խորհրդի մասին և իր որդիական խոնարհումը բերեց ու շնորհակալությունը հայտնեց Սրբազան Հորը Սուրբ Պատարագին հանդիսապետելու համար:
Սրբազան Հայրը ներկայացրեց Տեր Հեթումին Ախթալայի համայնքի բնակիչներին, շնորհավորեց նրանց Պայծառակերպության տոնի և նոր հոգևոր հովիվ ունենալու կապակցությամբ, հորդորեց մշտապես սատար կանգնել և ամուր պահել հովիվ և համայնք կապը, քանզի քահանան համայնքի մեկ անդամն է և ամենից առաջ պատասխանատու հովիվ է։ Սրբազան Հայրը շնորհավորեց նաև Տեր Հեթումին՝ մաղթելով քաջ հովվին բնորոշ ուժ և կարողություն իր հոգևոր ծառայության դժվարին և քաղցր ճանապարհին։ Սրբազան Հայրը խոսելով նաև Քրիստոսի Պայծառակերպության տոնի խորհրդի մասին, հիշեցրեց, որ այս տոնին Աստծո պատվերն է՝ լսել իր սիրելի Որդուն, ինչպես տոնի օրվա Ավետարանն է ներկայացնում. «Դա՛ է Իմ սիրելի Որդին, որին հավանեցի, Դրա՛ն լսեցեք» Մատթ. 17.5։ Եվ թեպետ Ավետարանում այս խոսքն ուղղված էր առաքյալներին, սակայն այս խոսքը պատգամ է ողջ մարդկությանը բոլոր ժամանակներում, լսել Տիրոջ պատվիրանները, հետևել և ապրել այդ գործնականում։
Հավարտ Պատարագի՝ Սրբազան Հոր հետ Վանաձորից ժամանած ուխտավորները եղան նաև Հաղպատավանքում և Քարինջի նոր վերականգնված Սբ Կարապետ եկեղեցում։
Պայծառակերպությունը ժողովրդի շրջանում հայտնի նաև Վարդավառ անվամբ։ Այդ օրը, Պատարագից հետո, ընդունված ավանդույթի համաձայն, հաճախ նաև վանքերի և եկեղեցիների բակերում կազմակերպվում են ջրոցիներ, որ ուղեկցում են ազգային ուրախ երգ ու պարով: Պայծառակերպության տոնին հաջորդող օրը՝ մեռելոց է, որի խորհրդով հավատացյալները այցելելով իրենց ննջեցյալներին, նրանց են փոխանցում Քրիստոսի Պայծառակերպության բարի ավետիսը։
ԴԻՎԱՆ ԳՈՒԳԱՐԱՑ ԹԵՄԻ


ՊԱՅԾԱՌԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՏՈՆԸ ԱԽԹԱԼԱՅՈՒՄ

Մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քիստոսի Պայծառակերպության տոնին Գուգարաց թեմի բոլոր գործող եկեղեցիներում մատուցվեց Սուրբ և Անմահ Պատարագ՝ ի հիշատակ Քրիստոսի` Թաբոր լեռան վրա Իր երեք աշակերտներին` Հովհաննեսին, Հակոբոսին եւ Պետրոսին Աստվածային փառքով երևման։ 
Գուգարաց թեմի առաջնորդ բարձրաշնորհ Տեր Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի հանդիսապետությամբ՝ Ախթալայի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցում Պատարագիչն էր Ախթալայի և տարածաշրջանի նորանշանակ հոգևոր հովիվ Տեր Հեթում քահանա Թարվերդյանը։ Քահանա հայրը Վեհափառ Հայրապետի բարձր տնօրինությամբ հունիսի 15-ից ծառայության է կոչվել Գուգարաց թեմում և թեմակալ առաջնորդի կարգադրությամբ նշանակված է Ախթալայի և տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ։




No comments:

Post a Comment